Presentación de Herdeiros pola Forza en Montealto (A Coruña)

Este xoves 31 de xaneiro, ás 20:00 horas, no local da Asociación de Veciños de Atochas-Monte Alto-Torre de Hércules (na Biblioteca da Asociación no Campo de Marte, s/n.) a Librería Sisargas, a Asociación de Amigos do Arqueolóxico e o Proxecto Cárcere, organizan a presentación de Herdeiros pola forza, de Xurxo Ayán e Manuel Gago, publicado por 2.0 editora. No acto, xunto aos autores, participa Xurxo Souto.

Anuncio publicitario

Crónicas Baltáridas, VI: Il Duce

Ninguén no seu san xuízo pode maxinar que os parlamentarios da IIª República tivesen acólitos que lles escribisen os discursos. A honestidade e talla intelectual de deputados como Azaña ou Castelao sitúaos nas antípodas da nosa presente clase política adubiada cunha recua de danzantes bailaríns entre os que sempre hai o que vulgarmente se chama un “negro”, si, esa persoa que sabe escribir e confecciona as prédicas, limiares de publicacións e pregóns inaugurais do prócer de turno. Ás veces a cousa remata mal como lle aconteceu ao ex-presidente das Illes Balears (asi vocé me mata).

Eu coñezo algún destes amanuenses do Poder e non deixo de preguntarme que sinten cando ven no bico doutros os seus textos, como se fosen ventrílocuos que en vez de ter un monicreque nas maos, unha Dona Rogelia, pois teñen un político. Cousas de bonecos e homes de palla. No caso de Baltar Júnior eu teño unha hipótese que nunca poderei demostrar. Eu estou firmemente convencido de que o autor dos seus discursos e declaracións cun aquel erudito é o fillo predilecto de Baños de Molgas, o humorista Moncho Borrajo.

O pequeno baltárida non chega ao ano de ter accedido ao poder da provincia auriense ao estilo Poncio Pilato e xa procura fórmulas para deixar todo atado e ben atado. Cada vez máis, este home vai collendo un aquel a Mussolini; de feito de non ser polos lentes, creo que gardan un parecido máis ca razonable. Il Duce cría ser unha reencarnación do Imperio Romano e na súa ideoloxía fascista a restitución do Mare Mostrum era todo un obxectivo xeopolítico, que rematou como remtaou. No caso do noso ourensán doce Duce, é evidente que tenta queimar etapas, como os nenos superdotados que superan cursos así como quen non quere a cousa.

Xa postos, ocórreseme unha sorte de Plan E baltárida para relanzar a provincia auriense. En primeiro lugar, cómpre ampliar as obras do “limes”, extendendo o canón do Sil a todo o perímetro da provincia. Esta obra pública atraería inmigrantes e serviría para colocar a toda esa xuventude que inza os dinámicos concellos do interior. Pola súa vez, os cada vez menos vellos poderían pasar o día vendo as obras, neses magníficos miradoiros que segue pagando Europa. En segundo lugar, organizaría cudrillas de canteiros (cada concello, unha) para encher as praciñas de aldeas, vilas e cidades de bustos baltáridas, como símbolo do novo home. Noutras épocas, eses espazos ocupábanos as estatuas dos indianos benefactores, dos caciques da 1ª Restauración ou os monumentos feixistas nacionalcatólicos. Agora non, o Duce lembrará a todos os paisanos que el eliminou da faz da terra baltárida a todos os inimigos íntimos da democracia. El pasou de defender a democracia sustantiva (sic) a executar toda unha democracia orgánica. Por iso, aconsello ao negro deste Mussolini de pacotilla que xa postos a citar a Tzvetan Todorov, en vez de tomar nota do recente “Os inimigos íntimos da democracia”, bote mao doutro título do xenial galo-búlgaro e que lle acae mellor á paranoia política deste personaxe: “A experiencia totalitaria” (Galaxia gutenberg, 2010).

Golfus Hispánicus.

9 de xuño de 2012.

Publicado no Galicia Confidencial

Crónicas Baltáridas, V: Sonvos tempos a abaltar

Nas terras abisinias de Metekel, por riba do Nilo Azul, na fronteira entre Sudán e Etiopía conviven daquela maneira diferentes grupos étnicos niloaharianos, historicamente perseguidos, escravizados e explotados pola xente do altiplano.

De entre todos eles temos o exemplo dos berta, animistas de toda a vida. A fins do século XIX, as elites locais berta adoptaron unha doble estratexia; por unha banda, pasaron a render tributo e honras ao “negus” abisinio e, por outra banda, convertíronse ao Islam, arrastrando con eles ao común (xa se sabe, “cuius regio, eius religio”). Os xefes berta contribuíron ao padecemento do seu propio pobo axudando nas razzias escravistas promocionadas polo poder imperial. Entre os berta, o poder transmítese de pai a fillo, algo moi propio dunha comunidade campesiña primitiva virilocal, isto é, os rapaces remanecen no seu poboado e casan con mulleres de fóra. Estas sagas familiares de caciques africanos seguen detentando o poder tradicional hoxendía, nutrindo as filas do Partido Popular de turno, o Partido dos Berta. Na nosa tentativa de deseñar un museo interétnico en Asosa (a capital do Estado rexión de Benishangul-Gumuz) deseguida o xefe, fillo, neto e bisneto de xefes, obrigou a que un retrato do seu bisavó recibise ao visitante pendurado nun posto de privilexio no Museo. Por suposto, a súa extensa grei copa os postos da Administración local, tanto a consuetudinaria (os pedáneos no noso caso) como a oficial (a Deputación no noso caso) do Estado federal etíope.

Fagamos agora unha viaxe de Leste a Oeste sen trocar apenas de latitude. Atopámonos agora no Golfo de Guinea, na vella colonia española de Río Muni, na parte continental de Guinea Ecuatorial. A etnia guerreira fang, sobrancea estas terras dende hai séculos, dominando a outros grupos étnicos. En concreto, o clan de Mongomo é o basamento no que se alicerza a ditadura criminal de Obiang, o militar franquista formado na Academia de Zaragoza nos anos 60. A estrutura de parentesco obriga a un acusado nepotismo. As ducias e ducias de ministros e secretarios xerais tentan reproducir o modelo do Xefe: garantir o futuro do fillo como detentador da autoridade e do poder. Teodorín, o nefasto fillo de Obiang, sátrapa analfabeto, ministro de Medio Ambiente, expoliador da súa terra e multimillonario é o referente para os adláteres do Rexime. Aquí, nestes estados da África subsahariana non existe Papá Estado, unicamente Papá, estilo Julio Iglesias.

En Metekel, Guinea Ecuatorial e Ourense, valla a redundancia, sonvos tempos de abaltar. En edicións de distintos xornais pódense ler estes días ácedas críticas ao nepotismo baltárida: como é posible que a familia responsable do estancamento económico e desartellamento de toda unha provincia durante case trinta anos se perpetúe no poder? Quen denuncia deste xeito tan democrática decisión confunde a economía liberal coa economía política das sociedades tribais premodernas. Os baltáridas teñen o mando e sustentan o seu poder clánico na banalidade do mal, na levedade eterna dunha escenografía teatral. Velaí o Patriarca baltárida baixando como Scarlata O’Hara a escaleira da Deputación, aclamado por esa lexión de fideis que recorda aos consellos de ministros de Hugo Chávez, aos que en Venezuela alcuman “focas” porque o único que fan é aplaudir sen abrir a boca. A esta lóxica obedecen esas grandiosas declaracións: “Retírome de toda actividade política, só botarei unha mao nas eleccións”. Na lóxica baltárida as eleccións non son política, claro que non, iso só acontece nas democracias de verdade. Tampouco está mal aqueloutra frase: “Só me dá mágoa non ter acadado que Ourense despegue de vez”. Doutra volta, así se explica a irrealidade do novo “Abaltador”, que agradece a confianza cega do Partido e destaca o feito de que el teña sido o único candidato proposto para ocupar a praza do seu pai. Con dous trombóns. Se algún día Baltarín cruza o limes da provincia auriense, se lle dá por ultrapasar o Paraño, a raia seca, a Ribeira Sacra ou Puente de Domingo Flórez, daráse de conta de que é un ninguén en terra de ningures. Pero xa será demasiado tarde, porque no agro ourensán, daquela, unicamente votarán os xabaríns.

31 de xaneiro de 2012

Publicado en Galicia Confidencial

 

Guías para guías no Gaiás

A comezos do século XX, nunha visita a unha cova prehistórica con arte rupestre en Francia, André Breton mantivo unha acalorada polémica co guía do sitio arqueolóxico. Aquel debate trascendeu e os arqueólogos académicos pronunciáronse publicamente a prol do guía da cova. Pero a discusión tivo outras consecuencias, servindo de punto e arrinque a cousas avangardistas como o dadaísmo. Este venres pasado fomos convidados pola Asociación de Guías Profesionais de Galicia para participar na IV Xornadas de Recursos Atlánticos. Alí contamos a nosa experiencia explicando os castros in situ a moitos públicos diferentes durante moitos anos. Esta traxectoria lévanos a a constatar dúa realidades certas: a xente procura un contacto físico co pasado e os castros semellan ser restos mudos que agardan a seren interpretados. A este respecto, o papel do bo guía é insustituible polas novas tecnoloxías, os centros de interpretación ou as reconstrucións in situ. Os castros seguen sendo espazos vivos por iso necesitan de intérpretes que transmitan toda a complexidade destes sitios arqueolóxicos, que agudicen na xente o sentido de lugar. Sen embargo os modelos de xestión do Patrimonio Cultural en Galicia apostan, dende hai anos, polo despilfarro en escenografías arquitectónicas baldeiras ou pechadas, polos plans directores custosísimos co gallo de encetar rehabilitacións arquitectónicas… As administracións pensan que con recrecer os muros e erguer unha aula didáctica xa está. Nesta dinámica, os afamados recursos humanos non contan. Os intérpretes son minusvalorados cando o seu traballo é a esencia da posta en valor do Patrimonio. Só así se explica que se prescindira durante meses do arqueólogo e guía de Dombate, alma mater da divulgación do Patrimonio en Cabana de Bergantiños durate máis dunha década. No Centro de interpretación de Dombate únicamente había un garda xurado e un gato. Pero máis delito ten o da propia Cidade da Cultura con guías da exposición Gallaecia Pétrea que podían saír de extras en Los Miserables, cobrando 800 euros, mentres burócratas, comisarios de exposicións e políticos se levantan moitos miles de euros.

Crónicas Baltáridas IV: O forraco

O forraco de billetes foi un dos símbolos do indiano retornado que gostaba de esparexir os cartos aos pequenos no adro da igrexa parroquial.

Non deixa de haber algo colonial neste xesto. En Guinea Ecuatorial aínda recordan como summum da humillación colonial as viaxes dos gobernadores e misioneiros españois aos poboados repartindo cartos e caramelos. Pola contra, nas crónicas dos misioneiros claretianos recóllense esas novas coma unha ledicia da poboación local. En moitos sitios de África non hai máis humillación que abaixarse a por cartos estrados adrede ao chao. Por iso nas lendas urbanas (ou desérticas) dos xeques árabes da Costa do Sol non falla nunca a anécdota esa de lanzar billetes na discoteca como divertimento. Seica isto é o que chaman Poder.

O espírito galaico, acostumado ás privacións e á explotación feudal, materializouse en toda unha mitoloxía arredor do aforro e o traballo arreo. Mesmo os mouros gardadores de tesouros teñen algo que ver con  isto, como intuiu o xenial Álvaro Cunqueiro de “Tesouros novos e vellos”. Como todo discurso, esta leria da honradez e o aforro vén sendo unha superestrutura ideolóxica que agocha unha realidade: a angueira por dispor de cartos a esgalla. E o galego, nas épocas de bonanza, moito gosta da exhibición monetaria, e non falo unicamente dos narcotraficantes. Na memoria colectiva quedou a imaxe dos anos do wolfram, no anos 40, cos homes nos cabarets de Vigo, A Coruña e Ponferrada acendendo habanos con billetes de moitas pesetas

Eu mesmo teño visto a cerimonial retirada dos paisanos que botan a partida da tardiña nun bar de Compostela; sempre hai un parroquiano que para pagar catro cafés saca de forraco entre verde e morado. Aínda queda o relicto do mundo dos arrieiros e dos tratantes de gando, que pagaban ao contado e tiñan palabra de honra. Nas feiras e mercados aínda podemos ver eses comerciantes que con naturalidade botan man do forraco, agochado en sitios inverosímiles. Pero non só en Galicia. Hai uns anos estiven na feira do 25 en Asosa, Etiopía occidental. Todo un espectáculo multiétnico con máis cores có arco da vella. Así e todo, unha imaxe quedou gravada no disco duro do meu maxín. Un tratante musulmán, da etnia berta, espelido, alto coma un alcipreste, tocado co seu kufi branco ficaba de pé, só, ensimesmado coma o conselleiro de Cultura, contando o seu forraco de birr a unha velocidade propia das casillas das tragaperras, como se fose a recadación do Xacobeo. As xentes abisinias moito gostan de contar os billetes, eses billetes case transparentes que cheiran á inyera (a comida nacional) que se come comunalmente, coas maos, por suposto. (Os billetes das pulpeiras galegas saben a algo semellante, palillos mediante). A prebe das dedas inxéctase neses billetes, do mesmo xeito que a farlopa no mundo “civilizado”.

Os billetes etíopes e guineanos, coma moitos de África, reflicten moi ben a escala de valores dos que mandan neses Estados. Os billetes de máis valor sempre acollen como elemento decorativo os símbolos do progreso e a Modernidade: primeiro as pontes e grandes edificios, despois grande maquinaria empregada na extración de petróleo, séguenlle os tractores e os traballos mecanizados no agro para rematar cos billetes de menos valor nos que aparece a educación e a cultura, con alumnos na clase, microscopios e cousas así. Segundo quen terme do forraco, en África ou Galicia (valia a redundancia) a ostentación estára moi reñida ou non coa educación e a cultura, sobre todo se é un político.

Estes días puidemos ver como o precedente do ex-alcalde de Ortigueira, agasallando billetes nun pub en Ibiza co ínclito Pocholo, creou escola na dinastía baltárida. O patriarca sacou de forraco nun mítin para solventar unha débeda persoal, seica. Baltar sénior, como bo colonizador, como bo tío Gilito, como bo tratante dos bos salvaxes, como bo rico, como bo cacique africano, como bo “Small Man” é dos que pensa que todo se merca, dos que cre que o problema da xuventude rabiosa do 15-M se soluciona repartindo billetes entre a mocedade zángana e hippie.

A escena final da curtametraxe Mamá Asunción de Chano Piñeiro amosa unha vella enloitada da Terra de Montes guindando á lareira os billetes que o seu fillo morto en América lle deixara en herdanza. Esa será a herdanza queimada da dinastía baltárida. Das cinzas rexurdirá, coma sempre, a educación e a cultura, ausentes dende hai décadas dos billetes da indecencia.

21 de maio de 2011

Publicado no Galicia Confidencial

Crónicas Baltáridas III: San Rosendo

“Lo que hace falta es orden y mano dura”. Debemos esta declaración de principios ao Baltar Sénior, pero ben podía estar firmada por un militar golpista do estilo de Franco, Videla ou Pinochet.

Esta é a receita baltárida para saír da crise en Ourense. Todo o mundo sabe que os Baltáridas son xente de orde, parafraseando o título do excelente libro de Ana Cabana, no que analisa as estratexias de supervivencia desenvoltas polas familias labregas galegas para lidiar coa ditadura nacionalcatólica. A segunda opción manexada polo petrucio do trombón para superar os malos tempos que corren deuna a coñecer nunha festa de exaltación da castaña nun concello de Baltarilandia: promocionar os productos “endógenos” e manter a nosa “indiosincrasia” (sic). Iso si que é ser conservador. Converter Ourense nunha reserva india. A terceira idea do Supremo Líder para manter a orde é manterse el no Poder. Chámalle parvo. Para lexitimar a xerontocracia, este loitador pola liberdade óllase no exemplo do seu idolatrado Manuel Fraga, un home que segundo el, segue ao pé do canón, con dignidade e ilusión. Home, iso non o debía pensar o ditador Obiang cando recibiu a Fraga en Guinea Ecuatorial en 2008 na celebración da independencia da ex colonia (1968). Seica Obiang achegouse animoso onda o ex ministro franquista e lle soltou aquilo de “Gracias don Manuel por haber venido porque ya se ve que está usted acabado”.

Tanto Baltar Sénior, como Fraga ou Obiang seguen actuando como naquela xenial viñeta de Castelao na que uns animais se rin do galo repoludo: o galo pensa que se non cacarexa non vai saír o sol!!!!. Do mesmo xeito, Baltar Sénior pensa que a realidade é el. Aínda así, o galo vello sabe máis ca o fillo, ese poliño de Coren que soña con conquerir todos os mercados e feiras de Ourense, alá na súa casa, co carpín de John Lennon nunha mao e o mapamundi de Ourense inzado de chinchetas con forma de gaivota, na outra. Nesta guerra de Reconquista particular, o principiño Baltar Júnior debeu ver esa xoia do cine porno español, “El Poly se desboca”, e decidiu noquear ao candidato-boxeador do Partido para sustituilo por un médico da Familia, que máis ca doutor semella un menciñeiro milagreiro. Como no caso de San Telmo en Pontevedra, San Rosendo tentará levar a cabo a misión imposible de conquerir para os baltáridas a cidade das Burgas. Aquí e acolá, Baltar Júnior espalla a boa nova da chegada deste novo San Rosendo, con encomiásticos e telegráficos alegatos que pouco teñen que ver coa maxistral oratoria do “Panegírico de San Rosendo” lido no mosteiro de Celanova en 1905 por Marcelo Macías, avó da Arqueoloxía ourensá que influiu na Arqueoloxía galeguista científica de López Cuevillas.

No arquivo do Instituto de Estudos Galegos Padre Sarmiento consérvase, entre outras moitas, unha xoia bibliográfica que forma parte do Patrimonio da Dignidade deste país. Refírome á edición completa dun opúsculo que nunca chegou a ser distribuído por mor do golpe de Estado fascista do 18 de xullo de 1936. Estas dúas páxinas foron impresas a xeito de folla volandeira nesa fábrica de soños rotos que foi a imprenta compostelá de Ánxel Casal. O texto levaba por título “Milenario de Celanova” e recollía a conmemoración que os galeguistas do Seminario de Estudos Galegos tiñan pensado facer o 25 de xullo, día de Galicia, para lembrar a fundación do mosteiro de Celanova por San Rosendo no ano 936. Na iniciativa destacaban os católicos ourensáns Risco, Cuevillas e Otero Pedrayo. O texto é un alegato a prol da dignificación da historia do noso país e desa fermosa idea da universalidade de Galicia, pola cal foron asasinados e represaliados varios dos organizadores dese milenario de Celanova. Que os baltáridas coas súas Atlántidas e andrómenas se declaren herdeiros dese galeguismo mártir de preguerra é unha indecencia ética e moral.

San Rosendo vencéllase a ese século X no que a nobreza galega tiña moito que dicir na política do Reino. Introdutor do ideario bieito e carismático reformador eclesiástico, Rudesindus formaba parte dunha elite que anticipou en mil anos o nepotismo baltárida. O dúo tío-sobriño garantía no século X o control dos bispados polas principais familias nobres do país. Era un cargo que non obedecía ao voto dos fieis como en época paleocristiá, senón que xa estaba amañado de anteman; as dióceses de Iria e Mondoñedo pasaban de tíos a sobriños con naturalidade. Mil anos despois, os baltáridas coreanizaron o sistema do século X no século XXI, pero cunha pequena diferenza: prescindir da educación e da cultura. E nesta realidade baltárida, o novo San Rosendo pouco ten que facer, a non ser milagres, Deus mediante.

8 de xaneiro de 2011.

Publicado en Galicia Confidencial.

Crónicas baltáridas, II: O calcetín

Maxistral a reportaxe sobre Baltar Júnior no Xornal Galicia do pasado domingo. Na fotografía de cabeceira o fillo natural que tamén quere ser fillo político amosa fachendoso un calcetín usado de John Lennon, peza de coleccionista, disque.

O meu avó, que era un cachondo, seguía ese galaico e misterioso costume de gardar algún billetiño dos grandes nun calcetín de la, dentro dunha bota de coiro, debaixo do caixón onde se preservaba a documentación antiga da casa, no vello cuarto do Dositeo. Seica esa manía colleuna na guerra; gardar algún billete no carpín non viña mal. Acordo unha vez que o vello fóra ver o estado dos seus aforros e sacou un billete coa faciana dos Borbóns roída polos ratos. Esmendrellábase coa risa, que hai cousas que non teñen prezo, el que sempre foi medio republicano, de Pirenaica no serán.

O meu avó chapurreaba, por deformación profesional, os latíns dos canteiros e dos zoqueiros, e chamáballe aos calcetíns “carpíns dos pinreles”. Os carpíns foron e seguen sendo un soporte material da economía política galega, coma o xamón que había que agasallar para entrar a traballar na RENFE. Dentro destas coordenadas é doado maxinar unha conversa deste estilo: El queres traballo na Deputación? Si… e aí é cando vén a canción tradicional aquela que dicía senón me da-lo calcetín, senón me da-lo calcetín!!! De aí vén que o calcetín de Nadal non o encha en Ourense Papa Nöel, senón o Abaltador, unha figura mítica do imaxinario colectivo, amigo dos nenos, sobre todo en época eleitoral. Tamén non custa nada maxinar o corifeo de Santa Cruz de Arrabaldo (85 voces) cantando aquilo, despois da foto de rigor: Los de la banda estamos aquí, con un camisón con un calcetín… e Baltar Sénior tocando o trombón: Sino eres del PP, jódete. Puro folklore do que gostaba don Vicente Risco, ese atlante-referente do baltarismo do século XXI, esa tendencia estilística que bota man dos carpíns de executivo agresivo porque o mandan dende Madrid, porque se por eles fose andarían con calcetíns de la de Adolfo Domínguez, for por ourensanismo, for por comodidade, for por capacidade de almacenaxe.

O dos calcetíns dívos moito dun maneira de ver a res publica. Un meu colega, coidador do castelo de Vimianzo e experto na 2ª Guerra Mundial, definiu perfectamente o fascismo italiano de Mussolini como algo cheo de “lamparóns de graxa e petrinas que cheiran a pis”, ao que eu engadiría “e calcetíns suados”. Porque a patética loita interna do PP de Ourense cheira a calcetín suado. Agardemos que os acontecementos non nos fagan pronunciar ese dito castizo que sempre me fixo moita gracia: “Esto es peor que pegarle a un padre con un calcetín sudado”. E eu, de ser o patriarca Baltar, andaría con coidado, termando do trombón, por si escaso.

29 de xaneiro de 2010

Publicado en Galicia Confidencial.

Fotografía: cadro de Joaquín Balsa titulado El joven Baltar. A Xunta de Galicia pagou cen mil euros en 2009 para a galería de ilustres do Parlamento galego. Daquela foi para ao despacho oficial do presidente de Galicia, Núñez Feijoo.

Crónicas Baltáridas, 1: A Atlántida

Todo comezou cando a Platón lle deu por falar en dous diálogos (valla a redundancia), “Timeo” e “Critias”, dunha terra asolagada máis alá das columnas de Hércules, dun imperio chantado na vella illa de Atlantis. A detallada descrición platónica da Atlántida chantou os alicerces de seculares saberes esotéricos e científicos. Unha boa introdución a ámbalasdúas perspectivas foi o libro de Charles Berlitz “La Atlántida, el octavo continente” (1985), de notable éxito en España da man do Círculo de Lectores. O mesmo autor dera ao prelo “El Triángulo de las Bermudas” e outra obra profética, esquencida por razóns obvias: “Fin del mundo, año 1999”. A día de hoxe, a procura da Atlántida segue formando parte da axenda arqueolóxica española e internacional. A ecuación Tartessos=Atlántida continúa alicerzando unha tradición investigadora anovada con novas tecnoloxías, reconstrucións de liñas de costa, programas informáticos que recrean tsunamis do pasado e recentes sondaxes arqueolóxicas na contorna do parque natural de Doñana.

Máis alá do eido científico, a Atlántida tamén serviu e serve de referente mítico a determinadas ideoloxías políticas. Así por exemplo, o ourensán Vicente Risco botou man do atlantismo na súa proposta teórica nacionalista (1920) que serviu de base para o galeguismo cultural e político de preguerra. En Arqueoloxía, o tamén ourensán Florentino López Cuevillas empregaría esa dicotomía atlántico vs mediterráneo na súa interpretación da civilización céltica de Galicia. A presenza do mito da Atlántida na xeración Nós e no grupo galeguista dereitista tradicionalista e racista (no caso dese “humanista” chamado Risco) de Ourense pode axudar a comprender a última iniciativa da dinastía baltárida: a creación do Instituto Ourensán de Estudos Sociais e Políticos Atlántida. Isto de crear fundacións e institutos é moi propio de políticos acabados, de quintanas, aznares, e touriños que así acadan dar a murga nos medios de comunicación en vez de desaparecer dignamente da res publica. Pero neste caso baltárida, a cousa ten máis miga, non só por recoller un nome (Atlántida) propio de discoteca de finais dos 80 e característico de puticlub galaico dos 90, senón por servir de ferramenta para a promoción de Baltar Júnior. Seica unha das funcións deste instituto apartidista é contribuír a comprender a realidade da provincia de Ourense, algo que non está mal despois de 18 anos no goberno da Deputación. Outra xoia retórica de Baltar Júnior é a súa promesa de “traballar por esa palabra máxica de sete letras que é Ourense”. Máis maxia terá a Atlántida, digo eu. Pola súa vez, o Baltarciño pretende converter o PP non na forza maioritaria, que xa o é, senón no partido de tódolos ourensáns, anceio inútil compartido por tódolos partidos fascistas en todo tempo e lugar. Neste clima apartidista e filantrópico, topamos con esa vergoñenta (nun país normal) foto reproducida en todos os xornais o pasado 3 de xaneiro: o retrato dos 85 líderes locais (dun total de 92) arroupando a Baltar Júnior en Santa Cruz de Arrabaldo tralas consabidas xestións do seu pai (Papa llama!). Os atlantes e as atlantas figurantes nesa foto de familia (nunca mellor dito) reflicten perfectamente os últimos 70 anos da historia desta parte de Galicia. Concretamente o acontecido dende o mes de Santiago de 1936. Ollando cara aos habitantes desta Atlántida dos baltáridas unicamente nos queda recordar aquel paragrafo de Platón que máis ou menos viña a dicir o que segue: “Pero cando esa parte da natureza divina comezou a esvaerse nos habitantes da Atlántida, adoitando quedar diluída, e con demasiado uso do poderío, daquela incapaces de aturaren a súa boa fortuna, viñeron a converterse en seres arbitrarios, e perante todos aqueles que tivesen ollos para ver comezaron a semellar baixos e despoxados do valor das súas preciosas dotes, pero para aqueles que non tivesen ollos para distingui-la verdadeira felicidade seguiron parecendo gloriosos e afortunados naqueles tempos nos que estaban dominados pola avaricia e as angueiras de inxusto poder”. Xoias lúcidas da escola peripatética aplicables a unha realidade patética, propia da Bulgaria soviética, da Corea do Norte dos Kim ou de calquer país da costa oeste africana. Pero claro, xa sabemos que na Atlántida baltárida reina o realismo máxico e o nepotismo ilustrado.

13 de xaneiro de 2010.

Publicado en Galicia Confidencial.

The King’s Speech

O Glorioso Exército Nacional só gañou unha guerra no século XX, a provocada por un fato de sádicos militares africanistas contra o seu propio pobo. Dende a Victoria, España foi o cortijo dun privilexiado estamento militar, dono de facendas e vidas, garante de non se sabe moi ben que. Despois de termos aturado a súa tutela na transición democrática, os xeneralifes acougan en democracia, desfrutando dos trebellos e das guerras que lles pagamos todos. Na Pascua Militar alí tiñamos a toda esa recua de salvapatrias coa ferralla pendurada do peito, como se algunha vez tivesen gañado algo. Non, a cúpula militar non forma parte dos 100 mortos pola Patria en Afganistán nin sabe nada dos 3000 millóns soterrados no deserto afgano. E aínda así, segundo o Ministro de Defensa, están  tranquilos e serenos, aturando provocacións. Abraiante. Semellaba que estabamos a ler un titular do ABC en marzo de 1936. O Exército español sempre lle tivo medo á democracia, a Catalunya e ás Vascongadas. Así de triste; así de certo. O Exército español sempre estivo aí para repoñer esta saga borbónica, asaltando Parlamentos (1874), provocando unha guerra civil (1936), decretando sucesións (1969)…

O xefe desta xente, El Rei de España (ou mellor dito, os que pensan por el) fixo un ridículo espantoso o outro día nunha sorte de parladoiro minutado, plantexado coa fin de mellorar a súa imaxe (sic). Quedou pior có suposto xornalista que xesticulaba espasmodicamente escarranchado nunha incómoda cadeira mentres gababa o personaxe ao que supostamente tiña que entrevistar. A desconexión coa realidade do aparato propagandístico borbónico é delirante. Malia estaren preparadas as respostas, o monarca envorcaba en lugares comúns e seguía reproducindo un discurso de hai 30 anos. Coma un papagaio voltaba co Rei de todos os españois, a lacra do terrorismo, a xeración mellor formada da historia de España, o papelón do seu pai (a pesar de lo que dicen algunos libros), a pena que lle dá a marcha da xuventude española á emigración, é a hora da política con maiúscula; incluso dixo que estaba en plena forma.

Cómpre vertebrar o Estado, estarmos unidos. A fórmula máxica de Don Juan Carlos para enriquecernos todos urdangarinamente. Esta pobre España invertebrada, que diría Ortega. Que decadente, todo.

Cando o NODO vén de ser dixitalizado, a TVE (pública), semella que lle colleu placer a isto do totalitarismo e a propaganda e vai e complementa os riseiros vinte minutos da conversa de La Zarzuela cunha delirante reportaxe xeracional. Pola tele apareceron persoeiros da Nación, de 75 anos de idade, explicando o ben que se fixeron as cousas. Entre os que daban leccións a cinco millóns de parados estaban o presidente de Telefónica e o presidente do BBVA.

Mentres tanto, o Reino de España descobre a tiranía da dinastía baltárida, Rato segue medrando como tiburón, agora destinado en Sudamérica, unha señora inepta, alcaldesa non elixida por ninguén, encabeza unha comitiva de non sei canta xente para pedir unhas Olimpiadas en Madrid, e o actual presidente de Galicia homenaxea a un expresidente de Galicia, Gerardo Fernández Albor, solventando así unha inxustiza histórica (esta si, e non a dos republicanos asasinados estrados en foxas comúns e cunetas). Ao estilo da xerontocracia soviética, aquí ninguén é responsable do fracaso autonómico galego. Todo o contrario, medallas para tododiós mentres o país morre, a xente emigra e bastantes políticos rouban.

Definitivamente, Galicia non é país para mozos.

O berro, de Man

En Cerasia, a señora Lola do Varela tiña metade da familia en Cuba, pero nunca vira o mar. Un serán, pouco antes de morrer, preguntoulle a unha veciña que estivera en Barcelona como era o mar. A rapaza, que non era Rosalía de Castro pero case, contestoulle: “O mar éche como a Chá de Ribas, inzada de centeo, pero tinguida do azul do ceo”.  A moza empregara a mesma metáfora que utilizaba o Binino do Izquierdo para explicar a masacre de Badaxoz: a Chá de Ribas inzada de cadavres e tinguida do vermello do sangue.

No décimo aniversario do Prestige, recordo dúas sentencias ben certas. A primeira delas é unha máxima da mareira filosofía popular: “onde hai mar hai afogados”. Os mortos son recordados en cada recanto da costa onde sobrancean cruceiros e cruces, verdadeiros esteos da memoria. Anxo Angueira, na súa fenomenal novela “Iria” lembra en cada páxina esta realidade mariña. Nunha pasaxe do romance, o autor recorda o naufraxio do balandro arousán que levaba un fato de traballadores dunha conserveira dende O Bodión a Taragoña. A embarcación foise a pique a rentes dos castros de Neixón, onde morreron afogados Vicente e Afonso Triñáns. Unha modesta cruz sobrancea unhas rochas de pegmatita entre o Castro Pequeno e o Castro Grande, a  xeito de miradoiro natural sobre a ría de Beluso coroada pola vila de Rianxo. Durante anos esta cruz serviunos para explicar a xestión da memoria por parte da Galicia mariñeira a rapaces de todo o mundo que acodían como voluntarios ao campo de traballo arqueolóxico internacional do Neixón, na pasada década. Onde hai mortos hai afogados, e onde hai afogados hai vontade de lembranza. A costa galega  é un escenario natural apropiado simbolicamente polas comunidades locais para recordar. Mesmo os balandros fóra de servizo remanecían no mar, reutilizados como bateas. Sentimento da paisaxe, de pertenza, de identidade colectiva. A día de hoxe, a saga dos Triñáns de Boiro foi quen de recuperar a agónica carpintería de ribeira, por exemplo.

Pola contra, o Poder do Estado, tan culto, ilustrado e xacobino, decidiu esquencer. Na lingua swahili, “serkali” significa Estado. A verbal “serkali” abrangue a sílaba “ser” que en árabe significa segredo. Serkali significa “fato de malfeitores que enredan cos segredos”. Cuspidiño ao que fixeron Rajoy, Aznar, Fraga, Cascos, etc…

O mesmo protagonista desmemoriado da infame xestión do Prestige é hoxe o amnésico presidente do Reino de España. As catástrofes naturais, paradoxicamente, poden coadxudar á mellora dun país. Velaí está o caso do tremor de Lisboa que mudou a cidade. Xa dicía Cunqueiro que en Galicia tivemos a traxedia de non contar cun ilustrado Marqués de Pombal que fomentase a Companhia Real do Vinho do Sil. Novamente, coa catástrofe do Prestige desapareceu o Estado, en maos de políticos ineptos. Quizabes por iso non lle convén ao Estado lembrar. Como afirmara Herminio Barreiro, recordar doe.

Por iso á desmemoria promocionada pola Xunta e o Estado lle acae tan ben a segunda máxima que quería traer aquí: “onde hai poder, hai resistencia”. Por iso en Galicia, malia todo, seguen a existir cidadáns críticos que non esquencen a Burla Negra, que loitan contra o esquencemento promovido polos supostos tecnócratas que non saben facer (techné: saber facer en grego).

Hai dez anos unha instantánea condensou o sentir enteiro dun país malpocado, afogado pola mala sombra: Man de Camelle, nu, tolo de dor, coma un Ecce Homo barroco, tapando os ouvidos ollando cara o mar mouro. Morreu aos poucos días.

Dez anos despois do Prestige vemos nos xornais unha patética nova: “as cinsas de Man de Camelle son depositadas na súa chabola”. Temos un goberno que concibe a memoria histórica e a dignidade dun país como o combustible empregado na novela “1984” para dar lume ao fogón da memoria, onde se queimaban os recordos dos individuos. Temos un goberno que pratica o chabolismo da memoria, que potencia a chabola dos galegos ilustres. A chamada chabola de Man mexa por riba de toda a Cidade da Cultura.

Onde hai mar hai afogados. Onde hai poder hai resistencia.