En comuñón coa Terra

Galicia sempre foi vista coma unha escenario, tanto pola elite intelectual que a reivindicou como pola elite económica que a asoballou. Nas poucas librarías que restan no país podemos dar cunha manchea de ensaios que inciden na construción cultural do sentimento da paisaxe, na conformación dunha determinada idea enxebrista de Galicia como “locus amenus”, como berce identitario, como espazo idealizado. Esta angueira topolóxica foi ben traballada polo “think tank” galego da emigración en América. A comezos do século pasado, os indianos vían xa nos Ancares, por exemplo, un escenario idóneo para erguer un megacomplexo residencial para enfermos galegos do pulmón.
Como diciamos, tamén a xente de orde (fidalguía e burguesía) concebiu o rural galego coma un espazo performativo. Os pazos do Antigo Rexime non deixan de ser escenografías complementarias do grande estrado global da paisaxe galega. Neste mural de musgo e pedra, a xente labrega ocupaba o mesmo sitio cás vacas, os soutos, os cruceiros e as ruínas medievais. Contamos, polo tanto, cun longo devalar mental no que se alicerzou, non só a visión franquista e fraguista de Galicia como espazo turístico, senón tamén o enfoque asumido polos grupos de poder na contemporaneidade.
Como levamos reivindicando dende hai tempo, o mes de agosto en Galicia é o período por excelencia para coñecer de primeira mao as materialidades, as práticas e performances levadas a cabo pola pos novos indianos, polos novos ricos e pola casta nobiliaria. Evidentemente, os aires da Terra que veñen de Venezuela e México poñen o listón moi alto. Festas privadas en catamaráns na Ribeira Sacra, narcocorridos na Dorsal Meridiana Galega, esas criadas filipinas con cofia que achegan o lixo ao contedor entre lusco e fusco en calquer corredoira súpeta, Porshes e Maserattis polo Courel… Todo este dispendio fainos esquencer a vella maneira de facer as cousas dos de sempre, daqueles que dende a limpeza dos Reis Católicos viviron na Vila e Corte, cobrando lonxanas rendas e aparecendo por aquí de vacacións pagadas e pacegas. No balbordo mediático dos mexicanos con helicóptero e dos venezolanos mercaCaixas, apenas temos noticias destes grandes de España perdidos na inmensa e desertizada paisaxe galega.
Grazas a “El Progreso” podemos saborear unha destas performances tan agochadas que nin o Hola foi quen de coñecer o caso. A historia é tan marabillosa que merecería formar parte dunha segunda edición ampliada das “Historias que ninguén cre” de Ánxel Fole. Un día facendo o camiño de Santiago por As Nogais, o duque de Tarifa fixouse nunha torre medieval esborrallada. Ao preguntar por ela alguén de confianza respostou: “Señor duque, esa torre es suya”. O duque quedou prendado do lugar. Este home, esgrevio representante da casa de Medinaceli, veraneante en Marbella e no pazo de Oca, decidiu celebrar a comuñón da súa filla Cecilia neste marco incomparable. Na liña borbónica, a xornalista de El Progreso que fixo crónica rosa do evento, fai fincapé na cercanía e “campechanía” dos Medinaceli.
Coa torre de Torés de fondo, a nena achegouse ao templo en plan Ben Hur, subida a un carro tirado por dúas vacas rubias galegas. Na comitiva, como non podía ser doutro xeito, gaiteiros, o alcalde das Nogais, o vicario xeral da diócese de Lugo e un coñecido aristócrata-esquiador mexicano. Para a ocasión, o restaurante A Palloza montou unha carpa a rentes do torreón, decorada co escudo heráldico da casa de Medinaceli e o de Galicia, ademais de bancadas de madeira e un trono de princesa para a nena. Como sinala a xornalista Montse Díaz, coa súa prosa áxil e certeira: ”El menú fue sencillo a la par que enxebre: […] A pesar de ser la Casa con más títulos nobiliarios de Europa, los Medinaceli se mostraron campechanos con los vecinos, con quienes compartieron mesa”.
Toda a casa de Medinaceli marchou de volta aos seus aposentos do pazo de Oca, nun microbús. Só agardo que non se lle ocorrera darlles o alto a ningún garda civil de tráfico pola estrada nacional. O pobre do picoleto íase voltar tolo con tantos títulos e papeis por metro cadrado. Aínda que ben mirado, neste país a historia remataría co axente da orde rendindo pleitesía e adornando o tricornio cunha cinta de flores, o “must have” da tempada.
Galicia cada día máis linda, Galicia cada día mellor.

portada_progreso_29082014

Anuncio publicitario

O’Reco

Na entrada da vila remanece de toda a vida a vella tenda de comestíbeis. Con forno de seu, desta casa saen cada mañanciña moreas de empanadas, bólas e asados. Tras o remedo de carnicería, coa súa bata branca de esfarelador e chacineiro, sempre está o Richard. Rapaz perto dos vinte anos, é o Perurena local. Un coloso. Podería erguer pedras, pero as pedras na Galiza están para crer nelas e non movelas, que xa as revira e abala o vento. O’Richard ha pesar uns 130 kilos. As súas costas son todo un mapamundi. Os colegas da parroquia van ben seguros ás verbenas. De feito presumen cunha certa querencia halterofílica. Un losquión do mozo podería desatar un tremor de graos nunca rexistrados na Táboa do Richard. Así e todo, ninguén recorda que arrimase unha labazada nunca. O’Richard é caladiño e home de paz. Pausado, terma dos asados e achégaos con amabilidade aos veículos dos clientes. Cando canga en cada brazada cinco asados alomenos, ten un aquel ao Ciclista do Miño, un recórdman mundial. Aló polas tardiñas do verán, se ías de Ourense aos Peares pola Nacional 120, topabas á beira cun ciclista cun frack a xeito de maillot, garabata e zapatos de charol. Mentres coa mao esquerda termaba do manillar, na dereita portaba unha bandexa na que repousaba toda unha pirámide de escintileantes copas de champagne. Seica cando os de Tráfico se puxeron repunantes e obrigaron a levar chaleque reflectante e casco, o noso ciclista renunciou ao seu hobbie, por dignidade e orgullo.
Pero estabamos falando d’O Richard. Chegou a estudar un ano en Compostela pero aquilo non lle cocía. Iso si, tivo tempo de namorar dunha compañeira de clase, dalá da parte das Mariñas. Filla de farmacéutico, a rapaza tiña costumes de señorita… e unha curiosa mascota. Co seu marrao vietnamita paseaba polo parque de Galeras á mañanciña e polo lusco fusco. O’Richard nunca conseguiu nada coa mulleriña, pero acabou facéndose amigo do porco urbanita. De volta á vila, entrou a traballar no negocio familiar. Un día que acompañou á cuadrilla de seu pai nunha xornada de caza por contra a Pena dos Catro Cabaleiros, o Richard deu cun xabatiño perdido, morto de medo, estarricado nunha poza de barro. Sacouno de alí, meteuno no Land Roble e levouno para casa. Non se sabe se tiña saudades da súa estadía compostelá ou se acordou ao seu amigo porcún Ho Chi Minn. O carallo foi que o noso Richard adoptou o xabarín e batizouno. Porque aquí póñenselle nomes aos marraos. Difiro aquí publicamente do que lin hai pouco na revista Luzes, co gallo da recuperación do porco celta. Un gandeiro dicía que os nomes póñenselle aos animais, as vacas e os cans, seres queridos. O resto é bichería e non leva nome… Unha merda. O meu tío cada ano batiza o seu marranciño. O penúltimo alcumado Benedicto. O último Francisco. Pois ben. O xabarín d’O Richard corre co mote de O’Reco. En Galicia era estampa cotiá ter os marraos polos barretes e aldeas papando aquí e acolá, rillando a Deus. O último mes de ceba e para a exportación por España adiante. A emigración rematou con todo iso. Malia todo, os veciños están contentos de ver O’Reco facendo falcatruadas polos rueiros. Non hai nenos, pero hai porquiño bravo, que ben vale. O pícaro do barrio. No cruce, os paisanos gostan moito cando Richard asubía polo Reco e este estorroa na esquina; nun hábil movemento corrixe a traxetoria. Algúns din que ten máis da escola de Ángel Nieto, outros atópanlle un aquel a Sito Pons. E O’Reco fíxose grande, un xabarín dos bos. A mai do Richard non gostaba nada do cheiro a bravío, que seica se misturaba algo cos años e tenreiras que se asaban no forno. Algún cliente queixárase, preocupado pola pouca eficacia dos adubos. Así e todo unha mai é unha mai. O’Richard e O’Reco eran como pai e fillo. Sen embargo, o mozo carniceiro sabía ben que non se lle poden poñer cancelas ao monte, e que a natureza de cada un é a que é. Con toda a mágoa do mundo, levouno de paseo ao souto d’A Faltriqueira. Richard acadou despistar o porco bravo e comezou correr de volta. Coma un Shrek morrido de amor, as bágoas do grandullón deixaban no chao o recordo eterno da amizade. En chegando á aldea, sentiu de sotaque un estrondo á beira da corredoira. Abríndose paso entre os coios dun valado, alí apareceu O’Reco, fozando, seguindo o seu amo.
El nunca o faría.
E así seguen, o Obélix carniceiro, encantado co seu xabarín. E viceversa. Xa lles chaman Os Pecos, porque non os separa nin a mili.

O coloso de Rodas

Axudaba a meu pai co gado dende meniño. Con quince anos marchaba no tren dende Monforte a Vitoria coas bestas no comboio. Pasaba na cidade alavesa longas tempadas. Un tío meu tiña unha camioneta destas da segunda guerra mundial. Debeu ser o único que veu co Plan Marshall, canda o leite en po esmorecido aquel que nos daban na escola de dona Lita. Percorría eu Álava co meu tío. Un día entramos no campo de concentración de Nanclares de la Oca, que levabamos pedra para as obras que facían os prisioneiros. Alí vin o home máis grande que albisquei na miña vida, e xa ando eu polos oitenta anos. Era un alemán, andaba de medio capataz, que seica viñera á guerra de España coas brigadas internacionais. De Miranda de Ebro chegou acó.
Era un coloso.
Recordábame o Pedro de Salgueiras, que axudaba a cruzar o río levando ás costas o mestre don Fulxencio, un republicano extremeño que fuxira cando chegara a peste de Yagüe a Badaxoz.
Acobillárono nunha casa, e tan ben o gardou a filla dos amos que acabau casando con el. A mestra dona Lita e máis el competían entre si. Enviábanse problemas matemáticos, con acuse de recibo.
Dona Lita zoscaba ben nas crianzas. Un día pediume que lle precurara unha aguillada boa de salgueiro. Eu, que coñecía a ribeira toda do Saa, esmereime para contentar a mestra… Fun o primeiro en estreala.
–Onde está Europa? Malpocado, lorán!!!
E eu a chorar. Esbagoando, que carallo ía acertar no mapa mudo se non vía nada, entre a dor e as bágoas. Mudo estaba eu e non o mapa, que carafio!
Iso si, tomei a vinganza un tempo despois, cando unha mañá de inverno venceron as trabes e a mestra caiu de cheo no baixo das cortes. Ficou alí empoleirada encol da vaca Marela, entre os cangos e a bosta.
Con dona Lita aprendín as sete marabillas do mundo, entre elas o ditoso coloso de Rodas. Canto me acordei, anos despois, vendo a película no cine en Vitoria. Até daquela, eu pensaba que o grego ese era o goloso, e que por iso era tan grande o condanado, por lambón… E nós pasando fame. Ai a vida! que mal repartida!