O enterrador d’O Pombal

Este inverno chuviñento fixo que o Crego e mailo Monaguillo se solidarizasen co parón invernal da Champions League. Unicamente algún partido senlleiro da Liga doméstica convócanos de novo na Coresma. Desta volta o Barcelona-Deportivo axúntanos no Bar Caamaño na novelesca rúa d’O Campo do Cruceiro do Galo. O local mantén aceso un fanal de renovación na decadente imaxe deste espazo liminal, ubicado estratexicamente entre as Hortas, Galeras e o Pombal, no eterno camiño cara ao solpor. Hai décadas, cando aínda o gado se amosaba con fachenda na feira de Santa Susana, este barrio era unha pequena cidade chea de vida, e por tanto, de vicio. O Hospital neorrománico tamén axudaba o seu, atraendo transeúntes e visitantes que pasaban unha doble revisión, a primeira cos galenos e a segunda coas meretrices que amosaban os seus encantos sobre as soleiras das vellas casas do Cruceiro do Galo. Esoutros feirantes foron os protagonistas do quefacer científico e artístico da xeración galeguista de preguerra; Ánxel Fole procuraba verbas enxebres saídas do bico dos tratantes, Luís Seoane paría esbozos das figuras buligantes na feira. Así o recordaba nunha carta a Maside de xuño de 1957 dende o morriñento exilio americano: ¡Cuánto siento no haber aprovechado más la lección de ir cada semana a hacer dibujos a la feria de Santa Susana!… hubiese tenido aún en la memoria un material extraordinario. O Progreso e a Modernidade guindaron esas xentes de aquí e de acolá ao Museo do Pobo Galego. Sen embargo, o que tivo retivo. E para iso está o bar Caamaño, onde concilian pesadumes e soños pelegríns alemáns, altos cargos da Xunta, as poucas prostitutas que manteñen o arcano negocio, algún estudante de resaca e paisanos da contorna, nados nestes barrios a rentes do pueblo.

O partido promete pouco; o profesor Fernando Vázquez nada pode facer cunha entidade desfeita por un porco mantido. O primeiro gol do Barça é celebrado animosamente por un paisano. O compañeiro de mesa recrimínao:

–Vaia carallo, e logo non eres gallego?

–Eu son gallego hasta Órdenes, somentes.

A enésima exhibición de Leo Messi fai que a parroquia desconecte do partido. Uns vellos parolan sobre os netos, se teñen bo ou mal dente:

–Claro, é que o noso se non ten sustancia a comida déixaa no prato.

–Bah bah bah bah, andrómenas, antes a sustancia érache a fame, esa si que era a sustancia, madia leva!

Outros labregos con ciencia desbarallan sobre as previsións do Calendario zaragozano, sobre a bondade da auga para os lameiros, encoros e cultivos. Así é todo, estes picheleiros prefiren o sol: Máis vale o que deixa o sol có que a auga dá, sentencia o chisposo agochado nun curruncho detrás dunha efémera copa de Soberano. A superioridade total do Barcelona semella acabar coa afección futbolística da parroquia, pero contribúe a que a xente molle a palabra e debulle os máis variados temas. Tralos netos (de viño e os outros), o fútbol, e o clima, vén outra leria moi querida pola xente nosa: as tapas.

–Ti podes crer machiño que en Vigo, que andei eu por alá días atrás, poñen nos chigres gominolas de tapa, pero que carallo é iso, mecago en diola, que somos pícaros ou que pasa… a un home non se lle bota esa merda. Canta razón ten o carniceiro de Sober que xa vai ao Berbés cun chourizo no peto da camisa; saca de navalla en nun intre xa está rodeado dos modernos eses que roen o plástico ese dos collós.

Estando nestas, entra cerimonioso un home cuspidiño a Alfredo Landa cando facía de Sancho Panza. Vai directo ao curruncho da barra onde se amorean os xornais e apaña La Voz de Galicia nun xesto súpeto, brusco, calculado e efectista. Pousa o periódico na barra, e pregúntame se molesta. Eu contesto que non, para nada, e retrúcame:

–Ogallá caibamos no ceo como cabemos eiquí..

–No ceo ou no inferno, depende.

–El tes razón caramba, por si escaso cómpre non ir confiado.

Deseguido molla a deda no bico e co seu cuspe adhesivo vai pasando freneticamente as follas dende atrás, até chegar ás páxinas das esquelas. Nese intre, a mesma deda furabolos fai un estrano no aire e dególdrase no nome do primeiro finado. Como a cinta dunha impresora, a deda escoa paseniñamente por cada esquela de arriba abaixo como se tivese vida propia, enviando a información á cachola do revisor dos decesos. Acabado o traballo solicita satisfeito un Sol y Sombra. Con razón este home corre co mote d’O enterrador d’O Pombal.

O Barça gaña xa 3-0 ao Deportivo, un clube que aparecerá dentro de pouco nas esquelas, grazas a Lendoiro, o Enterrador de Riazor.

Fotografía: Rúa do Campo do Cruceiro do Galo, circa 1915.

Fonte: http://memoriasdecompostela.blogspot.com.es/2011/09/rua-do-cruceiro-do-galo.HTML

 

Anuncio publicitario

Nova entrega de Visca Tasca: Polo San Brais, dúas horas máis

Unha das lonxanas promesas eleitorais de Sandro Rosell apuntaba cara á posibilidade de mudar o horario habitual dos partidos xogados polo Barça na casa, para abrir o Camp Nou a público de todas as idades, ás familias que puidesen ir cos seus meniños. A canteira é a canteira… pero a televisión tamén é a televisión. En todo caso, aquel anceio comeza a facerse realidade hoxendía con partidos ao mediodía. Esta nova tendencia leva de novo ao Crego e o Monaguillo a visionar fútbol no barrio de Sar, desta volta un domingo pola mañá. Facemos coincidir a nosa incursión, casualmente, coa celebración da festa do San Brais.

Este señor foi bispo de Sebaste na Armenia no século IV e rematou os seus días martirizado en época de Diocleciano; concretamente foi decapitado, por iso se lle atribúen poderes taumatúrxicos, en especial contra os males da gorxa e os males de ouvidos. É un santo moi popular en Galicia, o que se explica polo éxito acadado no NW hispánico polos mártires paleocristiáns (Santa Mariña, San Lourenzo, Santa Lucía, San Cristovo…) que foron utilizados pola Igrexa para cristianizar cultos de orixe prerromana, neste caso a festividade céltica do Imbolc. Esta festa, que marcaba o paso da metade do inverno, o medrar dos días (a iso se refiren os ditos populares enchegando o San Brais, pon pan e vino na alforxa, que día non faltará ou o día de San Brais ten dúas horas mais) sendo substituída no calendario cristián pola Candelaria e o San Brais.

Se ben é subliñable a súa importancia no calendario litúrxico, xa que precedía ao tempo de penitencia da Cuaresma (de aí o dito popular Vamos, mozas, a San Brais, que festas non quedan mais), moito mais remarcable é o feito de tratarse dun fito festivo sobranceiro no calendario agraria da comunidade. En pleno inverno, nun período no que a vida se centraba na casa, no núcleo familiar (a diferenza do verán, intre álxido dos traballos comunitarios) e no que se desenvolvían as matanzas do porco, actividade básica na súa economía de subsistencia, a festa do San Brais (tamén chamada festa das cacholas) potencia os lazos do asociacionismo veciñal. E o barrio de Sar, que se resiste a deixar de ser, é boa proba disto.

Na miña aldea lemava de Cerasia, a noite antes do San Brais facíase o chamado folión de véspera, cunha lumieira na carballeira emprazada a rentes da igrexa. Nesta Terra de Lemos, o San Brais é tamén un  culto moi popular potenciado polos condes de Lemos no século XVI ao traeren de Italia reliquias do santo. En Cerasia a mocedade recuperou a festa a comezos dos anos 70 e mesmo daquela fixeran un cartel que rezaba: Fiesta del San Blas, Gran Hoguera. E houbo veciños doutras parroquias que alí foron pensando que actuaba unha orquestra, de nome… Gran Hoguera. Sexa como for a tradición mantívose. Eu cando era pequeno gostaba moito de fitar abraiado a pirotecnia e os foguetes alumando a noite. Pola mañanciña, erguíame cedo e ía polos lameiros de tras da igrexa, camiño a Lamas, recollendo as variñas de bambú, unhas chantadas na lama, outras degoldradas sobre a herba. Contaba usalas para erguer unha cabana no souto. Na casa todo se aproveitaba e o meu tío empregou durante anos unha variña de foguete como mando a distancia da televisión Elbe que tiña no cuarto. De feito reviraba o aparello un pouco para que o meu avó tamén a vise dende a súa cama no cuarto do lado, coa porta aberta. Compartían sobre todo o visionado dos westerns, que moito lle gostaban ao finado do meu avó, en paz descanse.

Alí estabamos o Crego e o Monaguillo, no bar da comisión, ao carón da igrexa de Sar, agardando a que a Banda Municipal tocase unhas pezas. Cando comezou o estourido propiciado polos fogueteiros quedamos pampos. Os xoves pais que termaban dos nenos comezaron a taparlles os ouvidos como se viñera un meteorito; os pequenos ditadores viron ocasión para montar un cristo, o nerviosismo espallouse como  a operación Pokemon, os hiperprotecionistas pais tiñan medo de que os seus nenos urbanitas ficasen doentes dun shock postraumático. Iso si, cando comezou a tocar a banda non tiveron coidado de poñer aos nenos ao carón dunha trompa monumental que esnaquizaba estribos, iunques e martelos. Pero daba igual porque para iso estaba o San Brais, para coidar dos males da forella. Só un neno foi ceibado dende o inicio polos pais para que vivise o San Brais ao seu xeito. De fazulas reviradas e faciana de degustador de caldo e empanada, Breixo correu o que puido para ver como caían as variñas a rentes do río. Pero foi o único.

Cando entramos no bar Domínguez (ensaladilla e boqueróns míticos) para ver a segunda parte do partido, cóntolle as miñas penas ao retranqueiro dono. Como pode ser que estes nenos estean apirolados deste xeito, a culpa é dos pais, pero viven nunha burbulla, ostia xa… cando rematei o meu excurso o dono miroume de esguello e lapidario contestou:

E logo que pensas, que as cousas van ser do revés?

Tito Vilanova é dos que pensa que as cousas si poden ser do revés. Eu non creo, pero por se acaso, pedínlle un favor ao San Brais, que oe moi ben para estas cousas da gorxa e do pescozo.

A Chantadina

Un dos percorridos máis abraiantes por esta terra nosa é a baixada paseniña dende os altos do Monte Faro deica a bacía do río Miño á altura de Belesar. Unha paisaxe de embelesar. Dende a ben chantada Chantada o viaxeiro, coma un mestre Mateo peripatético, escoa polas abas inzadas de acios de mencías e godellos, de ermidas románicas e penedos montesíos. Nestas terras case míticas do corazón de Galicia, o Cunqueiro de Flores del año mil y pico de ave situaba algunha das súas benqueridas tabernas fluviais.

Do mesmo xeito, o Crego e o Monaguillo inician o descenso dende o vello castro de Compostela deica as ribeiras do Sar para desfrutar da enésima exhibición do Barça de Pito Vilanova, desta volta contra os cantores de Hispalis, o Betis de Pepe Mel. E para iso elixen unha taberna: a Chantadina. Como dicía Pío Baroja: no sabe quien no bebe el vino en la taberna. Chámalle parvo.

As cidades de aluvión, grandes e pequenas, presentan unha peculiaridade topográfica marcada pola Xeografía Humana. Os continxentes de emigrantes vanse asentando na zona da cidade máis próxima á súa terra de orixe. Velaí está Lugo, onde tradicionalmente as xentes de Lemos e Sarria asentaban no sur, os da Montaña no leste, os da Mariña no norde e os da Terra Chá no noroeste. No caso compostelán, a Chantadina, casualmente, atópase ollando de lonxe á Dorsal Meridiana, ao Monte Faro.

Coma nun cadro taberneiro da escola holandesa, aquí gobernar goberna a gobernanta. Botada para adiante, a Rexenta trata rexamente cos parroquianos atendendo a todas as cousas a un tempo. Pola contra, o Rexente, medio enxangado, apenas cruza a soleira da cociña, cinguido á función mecánica de surtir de tapiñas ao persoal. Como novos clientes, vivimos a incógnita da hostalería galega, ese enigma sempiterno: ¿apostarán os donos por fidelizar o seu cliente de toda a vida ou por gañar novos adeptos? A cousa non está clara, pero defínese sempre no segundo pincho. O crego e o monaguillo apostan. Hai poucas esperanzas de que gañemos o dereito a unha segunda tapiña. O partido está a piques de escomenzar e os contertulios de barra (caiada, cunca e meixela rubia) xa nos levan alomenos unha panceta, unha lasca de xamón e unha molexa de avantaxe. Entón, cando nos sentimos derrotados, a Rexenta reaparece de súpeto cunha bandexa de montaditos de queixo e anchoa. Cerimoniosa avanza cara a un extremo e dende alí percorre fachendosa toda a barra ofrecendo, retadora, a tapa a cadanseu cliente. Toda unha show girl do pincho.

A Chantadina é un local cun aquel estruturalista. Ten dúas partes claramente diferenciadas: a parte de adiante e a parte de atrás. Esta última realmente é o paso para o lavabo, pero serve de pavillón para unha afumada partida de cartas. Conta con porta de seu que vai dar a un calexón no que se agolpan os carros dos tahúres.

–Unha xerra para atrás! E os xogadores mollan a palabra, independentemente da sorte que corran.

Ao noso carón dous homes con bigote analisan a perdurabilidade dos alimentos:

–Vaia hom, unha lata aberta de sardiñas aínda che dura ben tres ou catro meses.

–E logo, Antón, cando tes razón hai que darcha, carallo.

Este debate alimentario para de sotaque cando o presentador da televisión introduce o partido falando da figura de Leo Messi, a quen define como un auténtico killer. A verba entusiasma a un dos parroquianos quen, co mapa da Rioxa na faciana, arrouta a seguinte sentencia:

–Killer, para killer o Paulino, ese si que era un killer, e dos bos, que facía todo a man.

Comeza entón un debate sobre os feitos do afamado Paulino de Chantada, quen cunha machada e un coitelo de sangrar os marraos, liquidou seis veciños e feriu outros seis unha tardiña de 1989. Coma os futbolistas, xogou dous tempos, na primeira parte asasinou uns cantos para voltar a casa e ceibar o gando nun lameiro. Despois da súa obriga de labrador, escomenzou a segunda parte até que se refuxiou na súa casa, prendeulle lume e deitouse na cama, agardando a fin, nun ritual atávico que vén da noite dos tempos. Como cantaban Os Diplomáticos de Montealto en Terra Brava: Nin Charlie Manson nin Hannibal Lecter, Paulino de Chantada era máis doente.

No corcho dos anuncios d’A Chantadina, (o corcho-facebook évos un elemento senlleiro no esmorecido universo tabernario), un anuncio escrito a mao recolle un teléfono e o seguinte reclamo: Arréglanse dentaduras postizas.

Os leóns do Athletic de Bilbao non tiveron mordente o pásado sábado. Veremos que fan os béticos contra o dente doente de Leo Messi, a un gol do récord do torpedo Müller.

Nova entrega da serie Visca Tasca de Xurxo Ayán e Xóse Gago no xornal dixital Dioivo.